YUSUF KURT YAZDI…
15 Temmuz askeri darbe girişiminin ardından ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) ve bir çok alanda çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname’ler (KHK) Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği ile Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi bir çok uluslararası ve bölgesel kuruluşlar tarafından eleştirildi.
Bir yandan hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, evrensel insan hakları, ifade özgürlüğü ve suçların ve cezaların şahsiliği… gibi bir çok evrensel standartlarda yaşanan gerileme diğer taraftan Türkiye’de uzunca bir aradan sonra sistematik işkencenin gözlemlenmesi bu eleştirilerin nedenli önemli olduğunu her geçen gün daha net gösteriyor.
Temel insan haklarının korunmasında en önemli uluslararası örgütlerden birisi olan Avrupa Konseyi, insan hakları uygulamalarıyla ilgili 2016 raporunu geçtiğimiz günlerde yayınlandı. İşbirliği programları ile Avrupa İnsan Hakları Konvansiyonu ve diğer Avrupa insan hakları standartarının ülkeler düzeyinde uygulanmasının amaçlandığının belirtildiği raporda; Avrupa Konseyinin üye ülkelere yaşama faaliyetleri, kurumsal gelişim ve kapasite arttırımı alanlarında destek olduğu ifade edildi.
Çoğunlukla Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi üyesi ülkeler Danimarka, Noveç ve Birleşik Kırallık ile İnsan Hakları Fonu tarafından finanse edilen 26 proje için yaklaşık 35 Milyon Euro bütçe ayrıldı.
Raporda Türkiye ve Batı kamuoyunda çokça tartışılan Türk yargısının bağımsızlığı ve tarafsızlığı konularına da yer verildi. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında görevinden alınan 3 bin 600’den fazla hakim ve savcı yerine 5000 yeni savcı ve hakimin seçildiği ve eğitimlerinin devam ettiğinin belirtildiği raporda, yüksek yargıda KHK’lar ile yapılan değişiklilere de yer verildi.
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru ve Türkiye’de iç hukuk yollarının tüketilmesine ilişkin alanlarda yapılan projeler raporun en çarpıcı kısmını oluşturuyor.
Buna göre, Avrupa Konseyi Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru sisteminin desteklenmesi amacıyla 6 milyon 300 bin Euro bütçe ayırdı.
15 Temmuz darbe girişimi sonrasında KHK’lar ile yapılan haksız ve hukuksuz uygulamaların yargısal denetimi amacıyla Anayasa Mahkemesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan 70 binden fazla bireysel başvuru kamuoyunda uzunca bir süre takip edilmişti. Anayasa Mahkemesi’nin KHK’lar ile düzenleme altına alınan uygulamaları inceleyemeyeceğine dair kararı ve Avrupa İnsan Hakaları Mahkemesi’nin Mercan v Turkey kararında Olağanüstü Hal Komisyonları’nın etkili bir iç hukuk yolu olarak kabul etmesi nedeniyle (Mercan v. Turkey, application No. 56511/16; and Zihni v. Turkey (application No. 59061/16) bu yol tüketilmeden yapılan başvuruları redetmesi, KHK mağdurları arasında büyük bir hayal kırıklığına neden olmuştu. Bahse konu 6 milyon 300 bin Euro bütçeli proje daha önce kamuoyunda tartışılan Avrupa Konseyi, ‘AİHM’e yapılan bireysel müracaatları engellemek için Türk Hükümetine OHAL Komisyonu kurulmasını tavsiye ettiği iddialarını güçlendiriyor.
Anlaşılan Avrupa Konseyi’nin ‘yargısal denetimi erteleyen bir tutum izlediği’ iddialarını da daha uzun süre gündemde kalacak.
