Dünya Kadınlar Günü yirminci yüzyılın başından beri kutlanıyor. İlk ‘Kadınlar Günü’ Orta Avrupa’da, 1911 yılında kutlanmış ve 1 milyondan fazla insan kadınların çalışma, oy verme, eğitim, kamu kuruluşlarında çalışma hakları için bir araya gelmişler. 1911’den bu yana statüsü oldukça değişen Kadınlar Günü, bugün 27 ülkede resmi tatil olarak kutlanıyor. ABD’de ise tüm mart ayı ‘Kadın Tarihi Ayı’ olarak kadın odaklı etkinliklerle geçiyor.
Son yıllarda her yıl yeni bir tema etrafında toplanılsa da her yıl mart ayı genelinde ve özelikle 8 Mart’ta dikkat çekilen konuların değişmemesi başka bir soruna, kadın sorunlarının sadece mart ayına sıkıştırılmasına işaret ediyor aslında. Pek çok kadın örgütü de yıl içinde bunu hatırlatmaya devam ediyor. Yine de Kadınlar Günü’nün bugüne özel en umut verici yanı dünyada kadın aktivizminin konuşulmaya başlanması. Women’s March gibi kadın yürüyüşleri sadece bugün değil yılın diğer günlerinde de yapılıyor. Bu yılın Kadınlar Günü teması olan ‘değişim’ ise sosyal medyada #BeBoldForChange etiketiyle kutlanıyor.
40 Ülkede ‘Kadınsız Bir Gün’ Eylemi
ABD’de Donald Trump’ın başkanlık koltuğuna oturmasının ardından yapılan Kadın Yürüyüşü (Women’s March) bugün 8 Mart’ta Kadınsız Bir Gün Eylemi (A Day Without a Woman) olarak devam edecek. Protestoya katılan kadınlar 24 saat küresel ekonomiden çekilecekler. Katılımcılar işe gitmeyecek ve alışverişlerini de yerel, özellikle kadınların sahip olduğu mağazalardan yapmaya çalışacaklar. Grevin sadece ABD’de değil 40 ülkede gerçekleşmesi bekleniyor. Protestonun amacı kadınların küresel ekonomideki gücünü göstermek. Grevin yankıları ise daha başlamadan hissedildi bile. Örneğin ABD’de öğretmenlerin protestoya katılacağını öğrenen bazı okullar tatil edildi. Aslında kadınların grevi 1908’e kadar uzanıyor. O yıl da New York’ta 15 binin üzerinde giyim sektörü işçisi gösteri yaparak ücretlerini artırmayı başarmıştı.
Kadınların protesto için sokaklarda olduğu bir yıl olarak başladı 2017 ve Kadınlar Günü’nde de öyle devam ediyor. Öte yandan kadın dergileri bu greve farklı tepkiler veriyor. Örneğin Cosmopolitan dergisi muhafazakâr okurlarının 8 Mart Kadınlar Günü’nü kutlamadığını söyleyerek grevi takip etmiyor. Öte yandan Marie Claire dergisi bu protestoya bağlı bir sosyal medya kampanyası başlattı ve kadınların #WhatIWishISaid etiketiyle içlerine attıklarını söylemelerini istedi. Mağazaların kadın temalı vitrinlerinin yanı sıra örneğin ABD’nin Ohio eyaletinde bir kitapçı, erkek yazarların kitaplarını raflardan kaldırarak 8 Mart’ta raflarda sadece kadın yazarları bırakma kararı aldı. Basın kuruluşlarının bu Kadınlar Günü’nde etrafında birleştikleri tema ise farklı iş alanlarında çalışan kadınlar. Geleneksel olmayan işlerde çalışan kadınların görüşleri alınarak, rol model olmaları sağlanmaya çalışılıyor.
İstatistiklerle Kadınlar Günü
Dünya Ekonomik Forumu’nun istatistiklerine göre İzlanda cinsiyet eşitsizliğinin en az olduğu ülke. Dünyada eşitsizliğin en çok olduğu ülke ise Yemen. Kadınlar Günü özelinde yayımlanan raporlardan derlediğimiz istatistiklere bakıldığında rakamların hâlâ kadınların lehine dönmediği ama bazı temel konularda iyileşmeler kaydedildiği görülüyor.
Dünyada kız çocuklarının yüzde 16 ila yüzde 22’si okul yaşı geldiğinde hâlâ resmi olarak bir eğitim kurumuna kayıtlı değil. Dünya parlementolarında da kadınların temsil gücü istenilen orandan uzak. Yine de 1995 ile 2015 yılları arasında bu oranın yüzde 11.3’den yüzde 22.7’ye çıkması olumlu bir gelişme. Buna rağmen kadınlar doğum yaparken ölmeye devam ediyor. Ama bu oran da her 100 bin doğumda 1990’da 338 iken 2015’de 169’a düşmüş. Kadınların ömürlerinin en uzun olduğu ülke 87 yılla Japonya, en kısa olduğu ülke ise 50 yılla Sierra Leone. Doğurganlık oranları karşılaştırıldığında oranın en yüksek olduğu Nijer’de kadın başına 7.7 çocuk düştüğü görülüyor.
Ücret Eşitsizliği Her Alanda Var
Her iş alanında ücret eşitsizliği kadınların ekonomideki yeri konulu haberlerin merkezinde yer alıyor. Örneğin ABD’de bir erkeğin kazandığı her bir dolar için kadınlar 79 sent kazanıyor. Birleşmiş Milletler’in rakamlarına göre ücretsiz işlerde çalışan kadınların erkeklerin iki buçuk katı olduğu görülüyor. Şaşırtıcı olansa bu eşitsizliğin daha liberal olan sanat alanında da hâkim olması. Örneğin geçtiğimiz ay Natalie Portman erkek meslektaşlarının kendisinden daha çok ücret aldığını örneklerle anlatmış ve bu durumu protesto etmişti. Vanderbilt, Lehigh ve Arizona Eyalet Üniversitelerinin ortak hazırladığı raporda bu eşitsizliğin sanat sektöründe de oldukça fazla olduğuna dikkat çekildi. Buna göre sanat alanında çalışan erkekler kadınlardan ortalama 20 bin dolar daha fazla kazanıyor. The National Museum of Art (Ulusal Sanat Müzesi) tarafından verilen rakamlara göre erkek sanatçıların eserleri iki katı ücrete satılıyor. Dünya genelinde müze yöneticilerinin çoğunluğunu da erkekler oluşturuyor.
Yasalar Saldırıya Uğrayan Kadını Korumuyor
Kadınlar Günü’nde manşetlere çıkan değişmeyen sorunların başında kadınlara karşı işlenen suçların yeterince cezalandırılmaması geliyor. Batıdan doğuya, Bahreyn’den Belçika’ya tecavüz bir ahlaki suç olarak değerlendiriliyor ve cinsel şiddet konusundaki küresel rapora göre dünyanın pek çok yerinde suçlular kurbanlarıyla evlenerek ceza almaktan kurtulabiliyor.
Equality Now’un haberine göre bazı ülkelerde bu yasalar bir adım ileri gidip saldırganlara daha kolay özgürlük yolunu açabiliyor, örneğin rıza gösterecek yaşta olmayan küçük kızlara taciz daha az cezayla sonuçlanıyor. Bu ülkeler arasında Yunanistan, Sırbistan, Rusya ve Tayland var. Dünya ölçeğinde tecavüze ilişkin yasaların utancı saldırgana değil kurbana yüklediği yine aynı raporda dikkat çekilen bir unsur. Tecavüzün küresel bir sorun olduğunu kanıtlayan rapora göre dünyada kadınların yüzde 35’i saldırıya uğruyor. Tecavüzün en yaygın suç olduğu ülkelerden biri olan Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de bu rakamları protesto etmek için bugün 30 kadın kuruluşu ’30 Billion Rising’ adıyla büyük bir yürüyüş düzenleyecek.
Dünyanın pek çok ülkesinde Kadınlar Günü farklı faaliyetlerle kutlansa da, bazı ülkeler için 8 Mart kutlanmaya değer bir gün değil. Örneğin 675 milyon kadının yaşadığı Çin’de kutlama yapılması beklenmiyor. Ülkede iki yıl önce Kadınlar Günü’nü kutlamak için otobüslere çıkartmalar yapıştırmaya çalışan beş kadın, düzeni ihlal suçundan tutuklanmıştı. Feminist Voice of China adlı bir internet sitesi de yayımladığı küresel yürüyüş makalesi nedeniyle geçtiğimiz hafta 30 günlük kapatılma cezası aldı.
Türkiye’deki Etkinlikler
Bugün Türkiye çapında da sivil toplum kuruluşları daha çok emekçi kadın odaklı etkinlikler düzenliyor. Bu etkinliklerin en gelenekselleşmiş olanlarından biri Taksim’deki Feminist Gece Yürüyüşü. Bu yıl 15. defa düzenlenecek Feminist Gece Yürüyüşü, 19:30’da Taksim’den başlayıp Tünel’e uzanacak. Diğer bir etkinlik de Pera Müzesi’ndeki Çalkantılı Zamanlar ve Tanıdık Yerler (Tricky Women Kısa Animasyonlar) adlı kadın yönetmenlerin kısa animasyonlarının gösterileceği program. Ayrıca, Pera Müzesi’nde 8 Mart’ta tüm geçici sergiler ve koleksiyon sergileri ücretsiz olarak görülebilecek.
İstanbulluların katılabileceği bir başka etkinlik de “Türkiye Sinemasında Kadın Sinemacıların Anlatım Özelliklerine Tarihsel Bir Bakış” adlı Tarih Vakfı etkinliği. Esin Berktaş’ın sunumuyla başlayacak etkinlikte yönetmenler Çağıl Nurhak Aydoğdu Kılıç, Ayşim Türkmen Keskin, Belmin Söylemez ve Serli Nişanyan dünden bugüne Türkiye sinemasında kadın yönetmenlerin anlatım biçimlerini değerlendirecek. Etkinlikte tanıtılacak filmler ise Şimdiki Zaman, Kral Yolu, Çekmeköy Underground ve Yarım.
Bir başka etkinlik de Kadir Has Üniversitesi’nde. Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi ve Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Çalışmaları Araştırma Merkezi tarafından, “En/Gendering Foreign Policy” başlıklı bir konferans düzenlenecek.
