ABD’ye yirminci yüzyılın başlarında ilk kez lokumu tanıtan iki Ermeni göçmenin Washington eyaletinde kurdukları şirket hâlâ lokum üretmeye devam ediyor.
1921 yılında The Seattle Times’ta çıkan bir reklamda “Aplets” adlı yeni bir tatlı tanıtılıyor, Washington eyaletinin en iyi elmaları, balı ve cevizlerinden yapıldığı anlatılıyordu. Daha sonra Apletlere “Cotlet”ler eklendi. Bunlar da kayısıdan yapılıyordu. Dünyanın pek çok yerinde “Aplets & Cotlets” bir lokum markasına dönüştü. Lokum aslında Arapça bir kelime, ama Batıda “Turkish delight” (Türk keyfi) olarak tanınıyor.
Türk lokumunun kökenleri tam olarak bilinmese de dokuzuncu yüzyılda ortaya çıktığı düşünülüyor. Öte yandan, lokumun 18. yüzyılda Osmanlı Sarayı’nda icat edildiğini iddia eden Sherbet and Spice gibi kaynaklar da var. Benzer tatlılar Rusya’da, Balkanlar’da ve Yunanistan’da da yapılıyor.
ABD’ye göçen Ermeni asıllı Mark Balaban ve Armen Tertsagian ülkeye ilk geldiklerinde kurdukları işlerde başarılı olamamışlar. Ancak halen Washington eyaletinde bulunan Liberty Orchards ve onun Aplets & Cotlets ürünleri büyük başarı kazanmış.
Aplet’leri Washington’da bir meyve bahçesi satın alarak büyütmüşler işlerini ve kalan meyveleri ne yapabileceklerini düşünmeye başlamışlar. Geçtiğimiz günlerde Amerikan Ulusal Radyosu NPR’da da geniş bir şekilde tanıtılan şirket, hâlâ kurucuların torunu olan Greg Taylor tarafından işletiliyor. Yine torunlarının anlattığına göre, 100 millik bir bölgede bulunan şirket muhtemelen bölgedeki tek Ermeniler olan dedelerinin meyve bahçesiyle başlamış. Bugün meyve bahçesi satılmış olsa da şirketleri hâlâ ayakta.
Lokum yiyerek büyüyen ortaklar bunu ABD’de üreten ilk şirket olmak istemişler. Washington elmalarının ünü nedeniyle Aplet adını verdikleri ürün popüler bir hediyeye dönüşmüş.
Ortakların geleneksel lokumdan yaptıkları temel değişiklik gül tadının değiştirilmesi olmuş. Uzun yıllar siyasi nedenlerle Türk lokumu demekte tereddüt etmişler. Ama daha sonra “Ürünümüz lokum, böyle anmaktan korkmayalım” diye karar almışlar.
Aplets & Cotlets hâlen Washington eyaletinde bir bölgesel tat olarak anılmaya devam ediyor. Amerikan mutfağının da en önemli özelliklerinden birini temsil ediyor: göçmenlerin çocukluk tatlarını yeni ülkelerinin ürünleriyle yeniden üretmesini.
