Benjamin Reiss, “Wild Nights: How Taming Sleep Created Our Restless World” (Vahşi Geceler: Uykuyu Evcilleştirmek Huzursuz Dünyamızı Nasıl Yarattı) adlı kitabında günümüzdeki uyku paternlerinin atalarımızın uyku anlayışıyla ve insan doğasıyla çeliştiğini söylüyor.
ABD’de yapılan araştırmalara göre 75 tür uyku bozukluğu var. Uyku konusundaki ilaç sanayisi ise milyarlarca dolarlık bir pazara sahip. Çocukların uyku düzenini ayarlama konusundaki kitaplar oldukça ilgi görüyor.
Reiss’e göre bugün bir odada yalnız uyumak, sadece geceleri uyumak, ebeveynlerin çok erken yaştan itibaren çocuklardan ayrı uyuması gibi modern uyku alışkanlıkları geçmişle kıyaslandığında tuhaf uygulamalar. Ama bugün bu kurallara uymayanların uyku bozukluğu olduğu düşünülüyor.
Oysa on dokuzuncu ve yirminci yüzyılda uykuyu etkileyen dramatik toplumsal değişimler yaşanmış. Sanayileşme, yapay ışığın yaygınlaşması, iklime göre ısınan evler bunlardan bazıları.
Bu değişim döneminde neler olduğunu münzevi yazar Henry David Thoreau, Walden adlı kitabında anlatmıştı. Thoreau, “tam olarak uyanık olan kimseyi görmedim hayatımda” dediği Walden’da yorgun bir adamın iyi bir uyku çekme çabalarını da dile getiriyordu aslında.
Sömürgecilik ve Uyku
Yazara göre ırk da modern uyku anlayışının gelişiminde önemli bir rol oynamış. Çünkü Avrupalıların ya da beyaz Amerikalıların uyku anlayışı dünyanın diğer yerlerinde örneğin Asya ve Afrika’da benimsenen paternler değil. Güvenli ve huzurlu uyku mekanına herkesin sahip olmaması, göçmenlerin, kölelerin ve sömürge toplumların yaşam koşulları dikkate alınmamış. Otorite kendi uyku paternine uymayan ötekini hep “tembel” olarak tanımlamış.
Köleliğin tarihi uykunun manipüle edilmesinin de tarihi aynı zamanda. Frederick Douglass şöyle diyor: “Kölelerin en büyük kırbaçlanma nedeni fazla uyumaktı.”
Son yüzyılda psikologlar çocuklara “doğru” uyku paternini öğretmenin psikolojileri ve cinsel gelişimleri için çok önemli olduğunu savundular. Ama bu uygulamanın da çok yeni olduğu ve çocukların doğasının hep bu kurallara direniyor olduğu unutulmamalı deniyor kitapta.
Reiss’in aktardığına göre bazı toplumlar mevsimsel uyku düzenleri geliştirmiş, bir tür kış uykusunun insanlar için de geçerli olduğu toplumlar olmuş. Uzay ajansları da uzay yolculuğunu mümkün kılmak için astronotlar için bugün benzer düzenlemeler yapıyor.
Reiss’in kitabında değindiği diğer bir konu da, ütopik toplumların, örneğin sosyalist toplumlar ve İsrail’in kibutzlarında ya da Almanya’daki bilimsel bir müşterek bir yaşam ortamı olan “chrono şehri”nde, uyku yeni bir toplum yaratmak için düzenlenmesi gereken ilk unsur olarak beliriyor.
Benjamin Reiss’in kitabı Basic Books tarafından yayımlandı.
