AYTEN DENİZ
The Guardian gazetesinin “Tarihin unuttuğu sanatçı Fahrelnissa Zeid, Tate Modern ile yeniden keşfediliyor” haberiyle duyurduğu sergi ile Türkiyeli bir ressam Londra’nın gündemine geldi. Tate Modern, ilk defa bu yıl bir Türk kadın sanatçının retrospektif eserlerini sergiliyor.
Geçtiğimiz yüzyılın en önemli kadın sanatçılarından biri olan Zeid’in sergisi için müze hayat öyküsünü ve çalışma evrelerini anlatan titiz bir çalışma yapmış. Zeid’in, Bizans – İslam – Batı sanatına referansların yer aldığı ve kendine özgü kullandığı renk paletiyle birleşen 8 önemli yapıtı sergide yer alıyor.
2008 yılında İstanbul Modern’i ziyaret ettiğinde ilk kez Zeid’in eserleriyle karşılaştığını gazeteye anlatan Tate Modern direktörü Frances Morris “Onun büyük, şatafatlı, dekoratif, çok yüzeyli, muhteşem renklendirilmiş, türbülanslı soyut resimleriyle ilk kez karşılaşmış olduğumuza hayret ettik. Hayatımızda onun işlerini ve onunki gibi işleri görmemiştik. Çok heyecan verici bir andı” diyerek sergi ile ilgili fikrin çıkış noktasını hatırlatıyor. Serginin küratörü Kerryn Greenberg ise Zeid’in kadın ve Müslüman oluşunun ve son yıllarında Avrupa’dan uzaklaşmasının unutulmasında önemli payı olduğuna dikkat çekiyor.
Galerinin satın aldığı bir tablo hariç tüm eserlerin dışarıdan getirildiği sergide İstanbul Modern koleksiyonundan da 10 eser yer alıyor.
1970 yılında ikinci eşi Prens Zeid Al-Hussein vefat edince Ürdün’e giden Prenses Fahrelnissa Zeid, Ürdünde yaşayan küçük oğlunun yanına döner.
Tate Modern, sanatçı için Ürdün’e giderek, Zeydi’in hayatını ve eserlerini anlatan bir videoyu da hazırladı. Sergi süresince sanatseverlere Fahrelnissa Zeid’in eserlerini anlatan turlar yapılırken isteyenler sanatçının eserlerinin kopyalarını da satın alabilecek.
Kabaağaçlızade Mehmed Şakir Paşa’nın kızı, II. Abdülhamit devri sadrazamlarından Cevat Paşa’nın yeğeni ve Halikarnas Balıkçısı’nın kızkardeşi olarak 1901 yılında İstanbul’da doğan Fahrelnissa Zeid, 14 yaşında resme başlayarak Sanay-i Nefise’nin ilk kadın öğrencileri arasında yer aldı.
Resim öğrenimini Paris’te Ranson Akademisi Stalbach Atölyesinde ve Türkiye’de Güzel Sanatlar Akademisi Namık İsmail atölyesinde sürdüren Zeid ilk kişisel sergisini 1944 yılında İstanbul’da kendi evinde açtı. 1970 yılında Amman’a yerleşen Zeid, burada kendi adıyla anılan bir sanat enstitüsü kurdu. Son döneminde portreler üzerinde yoğunlaştı.
Eserlerini son olarak 1988’de İstanbul’da, 1990’da Fransa ve Almanya’da sergiledi.
5 Eylül 1991’de hayatını kaybeden Zeid, Amman’da El Rağdan Sarayı Kraliyet Mezarlığı’na defnedildi.
12 Haziran’da sergilenmeye başlayan Fahrelnissa Zeid’in eserleri, 8 Ekim’e kadar Londra Tate Modern’de görülebilecek.
